Lenfödem

İnsan vücudunda hücrelerin içinde bulunduğu sıvı ortamı sağlayan ve çeşitli doku boşluklarında bulunan renksiz ve şeffaf sıvıya lenf denir. Lenfatik sistem bu sıvının özel lenf kanalları aracılığıyla vücutta dolaşımını gerçekleştirir. Dolaşım sisteminden bağımsız olarak çalışan bu sistem, genel olarak bağışıklık sistemi içerisinde yer alır ve doku ve hücrelerdeki artık maddeleri toplayarak, önce ana lenf kanallarına oradan da toplardamarlara iletir.

Lenfödem, lenfatik sistemin taşıyıcı görevinin bozulması sonucu, lenf sıvısının vücutta anormal bir şekilde birikmesi durumudur. En sık kol ve bacaklarda görülse de, yüzde, karında ve genital bölgede de ortaya çıkabilir. Etkilenen vücut parçasında şişlik, ağırlık hissi ve kozmetik deformasyon en önemli belirtileridir. Lenfödem doğuştan olabileceği gibi herhangi bir yaşta nedeni bilinmeyen bir şekilde başlayabilir. Bunun dışında cerrahi girişimler sonrası, radyasyona maruz kalma, enfeksiyon veya travma sonrası da lenf ödem gelişebilir. Meme kanseri gibi bazı kanser türlerinde, tedavi amaçlı hastanın lenf düğümlerinin çıkarılması lenf dolaşımını bozarak lenfödeme neden olabilir. Bu hastalara uygulanan radyoterapiler de riski daha da arttırır.

Lenfödem tedavisi

Lenfödem tedavisinde erken teşhisin önemi büyüktür. Lenfödem tablosunun ortaya çıktığında vücudun ilgili bölgelerinde şişmeler ve deformasyonlar meydana gelir. Bu durum hastanın günlük yaşam aktivitelerinde zorluklara ve yaşam kalitesinde önemli bozulmalara yol açar. Bununla birlikte, depresyon, endişe hali, uyum sorunları gibi psikolojik ve sosyal problemler ortaya çıkabilir. Tedavi uygun şekilde yapılmazsa, lenfödeme maruz kalmış kol veya bacak kolayca enfeksiyon kaparak, hastanın genel sağlığını da olumsuz etkileyen durumlara yol açabilir. Bu yüzden tedaviye erken dönemde başlanılması çok önemlidir. Doğru ve etkili tedavi ile tüm bu olumsuzluklar engellenebileceği gibi, hastanın yaşam kalitesi de hızlıca iyileştirilebilir.

Lenfödem tedavisi birkaç aşamadan oluşan kompleks bir tedavidir.

Bunlar;
- Manuel lenf drenajı
- Hijyen ve cilt bakımı
- Kompresyon (çok katlı bandajlama)
- Egzersizdir.

Manuel lenf drenajı, lenfatik sistemin elle manipule edilerek, bloke olmuş lenf sıvısının serbest dolaşımının sağlanması yöntemidir. Lenfatik yollar üzerinde tekrarlayan özel kompresyon ve boşaltım hareketlerini içerir. Bu konuda özel eğitim almış uzman fizyoterapistler tarafından uygulanır. Lenf drenajını cilt bakımı takip eder.

Kompresyon, lenf drenajını takiben, özel üretilmiş bandajlarla etkilenen bölgenin çok katlı bir şekilde bandajlanmasıdır. Bu işlem de uzman fizyoterapistler tarafından yapılmalıdır. Tedavi süresinin sonunda, yeterli etki elde edilip tutulan kol veya bacak normale yakın bir duruma geldiğinde kompresyon çorapları verilerek tedavi devam ettirilir.

Tedavi süresince, hastaya etkilenen uzvunu günlük yaşamda ve yatarken uygun pozisyonda tutması için eğitim verilir. Bunun yanında lenf sisteminin sıvı drenajına yardımcı olmak için, bazı kasları çalıştıran ritmik aktif egzersizler hastaya öğretilir ve bunları günlük yaşamda uygulaması sağlanır.

Tedavi süresi, lenfödemin evresine ve hastanın tedaviye verdiği cevaba göre değişmektedir.